Το κείμενο είναι υπό επεξεργασία
Από τον μύθο στο λόγο. Η σχέση μύθου και λόγου.
Η αττική τραγωδία ως δημιουργία και πολιτική.
Από τον Οιδίποδα στην Αντιγόνη. Για να γνωρίσεις την Αντιγόνη πρώτα πρέπει να γνωρίσεις τον Οιδίποδα.
Από τον μύθο στο λόγο. Η σχέση μύθου και λόγου
«Μύθος και λόγος – έτσι χαρακτηρίζουμε τους δύο πόλους, ανάμεσα στους οποίους αιωρείται η ανθρώπινη πνευματική ζωή. Η μυθική παραστατική δύναμη και η λογική σκέψη συνιστούν αντιθέσεις. Η πρώτη -δημιουργώντας και διαμορφώνοντας ακούσια και μέσα από το ασυνείδητο- είναι εικονιστική, ενώ η δεύτερη -αναλύοντας και συνδέοντας σκόπιμα και συνειδητά- είναι εννοιολογική. Αρχικά, ο μυθικός σχηματισμός παραστάσεων είναι η μόνη μορφή με την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να κατανοήσει τον εξωτερικό και τον εσωτερικό του κόσμου» [1].
Ο αρχαϊκός και ο αρχαίος κόσμος συγκροτείται από μύθους. Η πρόταση αυτή παραπέμπει ευθέως στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Αδυνατώντας να κατανοήσει την υλική πραγματικότητα, αφού δεν έχει τα κατάλληλα εργαλεία, υλικά και εννοιολογικά, ο άνθρωπος θα επιχειρήσει να περιγράψει τη σχέση του με το περιβάλλον αλλά και με τους άλλους ανθρώπους με ένα βαθύτατα ανεπαρκή και συνάμα ενδιαφέροντα τρόπο. Ο τρόπος αυτός δεν είναι άλλος από τη δημιουργία μύθων.
Η αττική τραγωδία ως δημιουργία και πολιτική
«Οι Αθηναίοι κληρονομούν, από τη Σικυόνα ή από αλλού, ένα χορό που τραγουδά, ορχείται και απαγγέλλει, αλλά δεν είναι χορός της τραγωδίας. Ξεκινώντας από ένα μικρό συστατικό, δημιουργείται ένα νέο είδος, με την πλήρη έννοια του όρου. Διότι η τραγωδία είναι ένα ον που υπάρχει όσο ένας γαλαξίας και ακόμη περισσότερο, είναι ενότητα μορφής και ύλης, είναι οργάνωση που φέρει σημασίες. Όμως μια δημιουργία είναι κάτι εντοπίσιμο, μπορούμε δε να χρονολογήσουμε την ανάδυση, την εμφάνισή της. Από πού αναδύεται; Κατά μία έννοια από το τίποτα. Δεν αρκεί ότι στη Σικυόνα αντικαταστάθηκε ένας ραψωδός από μια ομάδα προσώπων που απαγγέλλουν. Σας θυμίζω ότι αυτή την εποχή δεν υπάρχει, στους Έλληνες, καθαρή «απαγγελία», διότι η ποίηση τραγουδιέται και επίσης, σε πολλές περιπτώσεις χορεύεται. Μπορούμε να φανταστούμε, αν θέλετε, σαν ένα μπαλέτο με τραγούδι. Η τραγωδία, από την άλλη, είναι ιδιαίτερα πλούσιο και πολύπλοκο αντικείμενο, μια δημιουργία με πολλές διαστρωματώσεις. Τι μας επιτρέπει να μιλάμε γι’ αυτή; Καταρχάς τα κείμενα. Από τα εκατό περίπου έργα που συνέθεσε καθένας από τους τρεις μεγάλους τραγικούς, έχουμε, τολμώ να πω, την τύχη ότι διασώθηκαν μόνον επτά του Αισχύλου, επτά του Σοφοκλή και δεκαπέντε περίπου του Ευριπίδη. Η λίστα αυτή είχε αναχθεί σε «κανόνα», παγιωμένο ήδη κατά την Αρχαιότητα, έγκυρη, δηλαδή, αναφορά στα έργα που θεωρούνται ως τα πιο ωραία ή τα πιο σημαντικά [2].
Από τους Έλληνες οι Αθηναίοι εφηύραν την τραγωδία, αυτό το «ολικό κοινωνικό γεγονός», όπως θα έλεγε ο Μαρσέλ Μως, συνάμα αισθητικό λογοτεχνικό και θρησκευτικό. Θα πρέπει να προσθέσουμε∙ και πολιτικό; Όλα εξαρτώνται από τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τη λέξη αυτή [3].
Θηβαϊκός Κύκλος
Ο Θηβαϊκός Κύκλος αποτελείται από μια σειρά χαμένων επών που γράφτηκαν μεταξύ του 750 και 500 π.Χ. και σχετίζονται με την πόλη της αρχαίας Θήβας και τις οικογένειες που την κατοικούσαν εκεί με σημαντικότερη την οικογένεια των Λαβδακιδών.
Η δημιουργία της Θήβας οφείλεται στον Κάδμο. Πρίγκιπας και γιος του βασιλιά της Φοινίκης Αγήνορα και της βασίλισσας Τηλέφασσας (ή Αργιόπη), ο Κάδμος θα μετακινηθεί σε πολλές περιοχές της Μεσογείου αλλά και του ελλαδικού χώρου στην προσπάθειά του να βρει την αδελφή του, Ευρώπη, την οποία είχε αρπάξει ο Δίας. Στην προσπάθειά του αυτή θα τον βοηθήσει η μητέρα του αλλά και τα αδέλφια του, ο Κίλικας, ο Φοίνικας και ο Θάσος τα οποία όμως θα εγκαταλείψουν σχετικά νωρίς την προσπάθεια αναζήτησης της αδελφής τους και θα εγκατασταθούν σε περιοχές που αργότερα πήραν το όνομά τους. Ο Κάδμος και η Τηλέφασσα ταξίδεψαν στη Θράκη όπου έτυχαν θερμής υποδοχής και στο νησί της Σαμοθράκης, ο Κάδμος θα παντευτεί την Αρμονία. Μετά τον θάνατο της Τηλέφασσας, ο Κάδμος ζήτησε χρησμό από το μαντείο των Δελφών το οποίο τον παρότρυνε να σταματήσει την αναζήτηση της Ευρώπης και να προσπαθήσει να ιδρύσει μια πόλη.[4].
Ο Κάδμος πολεμά τον δράκο, Hendrik Goltzius, 1615
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
[1] Wilhelm Nestle, Από τον μύθο στον λόγο. Η εξέλιξη της ελληνικής σκέψης από τον Όμηρο ως την σοφιστική και τον Σωκράτη. Τόμος Α΄, μετάφραση: Άννα Γεωργίου, Γνώση, Αθήνα, 1999, σ. 13
[2] Κορνήλιος Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα: Η Πόλις και οι νόμοι, Σεμινάρια 1983-1984, Κριτική, Αθήνα, 2008, σ. 207-208
[3] Pierre Vidal-Naquet , Ο θρυμματισμένος καθρέφτης. Αθηναϊκή τραγωδία και πολιτική, μετάφραση: Χρήστος Δ. Μεράντζας, Ολκός, Αθήνα, 2007, σ. 11
[4] Πύλη για την Ελληνική γλώσσα. Αριάδνη. Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας της Δήμητρας Μήττα Ο Θηβαϊκός κύκλος https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/lavdakides/page_002.html#toc001
Άρθρα, βιβλία και ιστοσελίδες και video
Άρθρα
Χρήστος Μαλεβίτσης, Από τον μύθο στον λόγο. Η αρχή της ελληνικής φιλοσοφίας.
Ψηφιακό Αποθετήριο Ακαδημίας Αθηνών
https://repository.academyofathens.gr/document/14308.pdf
Βιβλία
Vidal-Naquet Pierre, Ο θρυμματισμένος καθρέφτης. Αθηναϊκή τραγωδία και πολιτική, μετάφραση: Χρήστος Δ. Μεράντζας, Ολκός, Αθήνα, 2007
Καστοριάδης Κορνήλιος, Η ελληνική ιδιαιτερότητα. Τόμος Β΄ Η Πόλις και οι νόμοι. Σεμινάριο 1983-1984, Κριτική , Αθήνα, 2008
Nestle Wilhelm, Από τον μύθο στον λόγο. Η εξέλιξη της ελληνικής σκέψης από τον Όμηρο ως την σοφιστική και τον Σωκράτη. Τόμοι Α΄ και Β’ , μετάφραση: Άννα Γεωργίου, Γνώση, Αθήνα, 1999
Σοφοκλέους, Οιδίπους Τυραννος, μετάφραση: Κ. Χ. Μύρης, Ινστιτούτο του βιβλίου – Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1996
Διαδίκτυο
Ο Θηβαϊκός κύκλος.
Λαβδακίδες. Κάδμος – Αρμονία, Πολύδωρος, Λάβδακος, Λάιος, Οιδίποδας, Ιοκάστη, Ετεοκλής – Πολυνείκης, Αντιγόνη, Ισμήνη, Κρέων, Ευρυδίκη, Αίμων, Μενοικέας
Πύλη για την Ελληνική γλώσσα. Αριάδνη. Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας της Δήμητρας Μήττα
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/lavdakides/contents.html
Καστοριάδης Κορνήλιος, Η αθηναϊκή ή αττική τραγωδία. Σεμινάριο της 4ης Μαΐου 1983. Από το βιβλίο του Καστοριάδη, Η ελληνική ιδιαιτερότητα: Η Πόλις και οι νόμοι, Σεμινάρια 1983-1984, Κριτική, Αθήνα, 2008 https://ekivolosblog.wordpress.com/2013/05/11/%CE%B7-%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%B7-%CE%AE-%CE%B1%CF%84%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B4%CE%B9%CE%B1-2/
Σοφοκλής. Όλες οι τραγωδίες του. Πύλη για την ελληνική Γλώσσα. https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/index.html?start=0&author_id=214